Thursday, March 29, 2018

Siri analyzes how you use your device to provide personalized suggestions and better search IOS 11

Siri analyzes how you use your device to provide personalized suggestions and better search

Siri learns how you use your devices in order to personalize your experience. Using information stored on your device, such as your Safari browsing history, emails, messages, and contacts, as well as information contributed by other installed apps, Siri can provide suggestions in searches, Look Up, News, Photos Memories, and more. You can see the full list of features that Siri personalizes in the Siri section of Settings.

Personalization is synced across your devices with end-to-end encryption

Siri securely syncs this information among your devices, to make your experience consistent on all of them. This sync is done using end-to-end encryption.

To make suggestions and search results more relevant, some information is sent to Apple and not associated with you

In some cases, such as when you use Siri Suggestions in Search, Look Up, or Safari, generalized topics of interest that Siri has learned may be sent to Apple to make your searches more relevant. These topics of interest (for example, cooking or basketball) will help to give you more relevant search results, and we use privacy-friendly techniques to disassociate these topics of interest from you.
In addition to these topics of interest, when you perform a search, your device sends your search queries, suggestions you have selected, and related usage data to Apple to process your request. This information is not associated with you. Search results that show files and content on your device will not be sent.
If you have Location Services on your device turned on, the location of your device will be sent to Apple to provide more relevant recommendations. Searches for common words and phrases may be forwarded from Apple to a search engine. These searches are not stored by the search engine provider. To provide you with more relevant music and video suggestions, if your device can access music or video subscription services, then information such as the names of the subscription services and types of subscriptions may be sent to Apple. Your account name, number and password will not be sent to Apple. Location, search queries, your interests, and usage information sent to Apple will only be used by Apple to make Suggestions more relevant and to improve other Apple products and services.

You have choice and control

You can stop apps from contributing information to personalize Siri. Go to Settings, then tap Siri, and scroll down to find the app you want to disable. Tap on the name of that App and toggle the Search and Suggestions switch to “off”.
If you do not want Siri Suggestions to send your information to Apple, you can turn off Siri Suggestions. You may do so under Settings, tap Siri and slide the Suggestions in Search and Suggestions in Lookup switches to “off”. Safari Suggestions can be turned off in Settings, tap Safari, and slide Safari Suggestions to “off”.
You can turn off Location Services for Siri Suggestions. To do so, open Settings, tap Privacy, tap Location Services, tap System Services, and slide the Location-Based Suggestions switch to “off”. If you turn off Location Services on your device, your precise location will not be sent to Apple. To deliver relevant search suggestions, Apple may use the IP address of your Internet connection to approximate your location by matching it to a geographic region.

Siri and Dictation On IOS Iphone X

When you use Ask
Siri and Dictation the things you say and dictate will be recorded and sent to Apple to process your requests. Your device will also send Apple other information, such as your name and nickname; the names, nicknames, and relationship with you (e.g., “my dad”) of your contacts, music you enjoy, HomeKit-enabled devices in your home (e.g., “living room lights”), the names of your photo albums, the names of Apps installed on your device (collectively, your “User Data”). All of this data is used to help Ask Siri and Dictation on your iOS device and any paired Apple Watch understand you better and recognize what you say. It is not linked to other data that Apple may have from your use of other Apple services.

If you have Location Services turned on, the location of your device at the time you make a request will also be sent to Apple to help Ask Siri and Dictation improve the accuracy of its response to your requests. You may choose to turn off Location Services for Ask Siri. To do so, open Settings on your iOS device, tap Privacy, tap Location Services, tap Siri & Dictation and select “Never”.

If you choose to allow third party Apps to integrate with Ask Siri, some data from these Apps may be sent to Apple to help Ask Siri understand your request, and portions of your request will be shared with the App to help provide a response or take an action (e.g., make a reservation at a restaurant or book a ride).  If you choose to allow Apps to use Ask Siri for transcription, the voice data to be transcribed may be sent to Apple.  You may control which Apps can integrate with Ask Siri at any time under Siri Settings.

You may choose to turn off Ask Siri or Dictation at any time. To turn off Ask Siri, open Settings on your iOS device, tap Siri & Search, and slide the Listen for “Hey Siri” and Press Home for Siri switches to “off”. To turn off Dictation, open Settings, tap General, tap Keyboard, and slide the Enable Dictation switch to “off”.  If you turn off both Ask Siri and Dictation, Apple will delete your User Data, as well as your recent voice input data. Older voice input data that has been disassociated from you may be retained for a period of time to generally improve Ask Siri, Dictation and dictation functionality in other Apple products and services. This voice input data may include audio files and transcripts of what you said, related diagnostic data, such as hardware and operating system specifications and performance statistics, and the approximate location of your device at the time the request was made.

You can also restrict the ability to use Siri & Dictation altogether under the Restrictions Setting.

By using Ask Siri or Dictation, you agree and consent to Apple’s and its subsidiaries’ and agents’ transmission, collection, maintenance, processing, and use of this information, including your voice input, User Data, and other data that may be sent to Apple by Apps that integrate with Siri, to provide and improve Siri, Dictation, and dictation functionality in other Apple products and services.

Disclosure to Third Parties Iphone X

Disclosure to Third Parties

 

We are obligated to provide some non-personal information about your use of Apple Music to strategic partners associated with this service, such as the record labels, so that they can measure the performance of their creative work, meet royalty and accounting requirements, and improve their products and services. We also provide aggregated non-personal statistics about listening activity and user demographics, such as age and gender, to artists so that they may better understand their audiences. Additionally, we may make available certain personal information, like your phone carrier, to partners that work with Apple to provide our products and services, or that help Apple market to customers.
iOS apps may request access to Apple Music and your Media Library.  If you give such permission to an app, it can access information like your media library on device, whether you are an Apple Music subscriber, your music and video play activity, and your For You recommendations. A permitted app can also modify data associated with your account, such as which songs are in your library and playlists.  You can disable an app’s access on your iOS device in Settings > Privacy > Media & Apple Music.  If you have removed the app or granted an app access using a version of iOS prior to iOS 11, you can disable its access in your iTunes account settings.

About Apple Music and Privacy Iphone X

About Apple Music and Privacy

  

Protecting the privacy and security of your information is a priority for everyone at Apple. We work hard to collect only the data we need to make your experience better, and when we do collect data we believe it's important for you to know what we’re collecting and why we need it, so you can make informed choices. Apple Music, like every Apple product, is designed with these principles in mind.
Apple collects information about how you use Apple Music in order to tailor features to your musical tastes. These features include For You — where you see albums and playlists picked for you, Radio — which plays selections from your favorite artists and genres, and Connect — which can recommend new artists to follow or posts you'll find interesting. We also use this information so that we can contact you about upcoming releases, new artists and other happenings on Apple Music that you may like.
If you want to connect or share with other people using Apple Music, you can create a personal profile by providing a user handle (i.e., @johnappleseed), display name and, if desired, a profile photo, and other information. Apple stores this information with your account so that you can access it from any of your devices. Your user handle, display name, and profile photo can appear alongside any content you post and activity that you share on Apple Music.Sharing and posting content are not currently intended for or available to Apple IDs for children.
Other people may also be able to find your Apple Music profile using the information that you've provided. 
You can make the contents of your profile, like listening activity and playlists, available only to those you choose. However, your profile information, such as handle, display name, photo, your followers, and who you are following, are always visible to everyone.
When you create a profile on Apple Music, we will recommend other people with whom you may connect. The phone numbers and email addresses of contacts in your address book are sent to Apple to determine if your contacts are Apple Music subscribers. Apple does not store any information from your address book.  If you do not wish to be found by others based on information they have about you in their address books, you can change this in Account Settings by disabling “Allow Friends to Find You.”
You can also find more people to connect with on Apple Music, and be found by others, by connecting your accounts from social networks, such as Facebook or Instagram. When you do this, Apple Music will link your Apple Music account to your social network account and find friends on that social network who are also Apple Music subscribers. We do not retain any information about friends who are not Apple Music subscribers. If you later want to disconnect these social networks from your Apple Music account, you can do so in the settings for those connected social networks.
Information that you provide in your profile may be updated or removed by you at any time. Whenever you share online, you should think carefully about what you are making public. When you share from Apple Music to other websites or social networks, anything you share is governed by the privacy policies of those other services. 
If your phone carrier offers Apple Music memberships, Apple may check your phone number to determine if you joined through a carrier partner. If you signed up through your carrier, your phone number is used to identify your account. We will use the phone number associated with your membership only to verify your account at sign in and to connect your Apple Music activity with your account. 
iCloud Music Library, which is a benefit of your Apple Music membership, allows you to have access to the songs and playlists in your library from any of your devices. This feature sends information from your music library to Apple, such as song and artist names, in order to identify and unlock copies of any of your songs that are also available in Apple Music. Any songs that can’t be found in Apple Music are uploaded to your personal iCloud Music Library, so that you can have access to your complete collection from any of your devices. You can turn off iCloud Music Library in Settings on your device or in iTunes.
When you use Apple Music, we collect information about the songs and videos you play or add to your music library or playlists, and the content you love, comment or share. Information, such as the account, device, and IP address that you used to play music, where in Apple Music you were when you played it, the time you played it and for how long, is noted by and sent to Apple. We use this information to customize your Apple Music experience and to help us understand how Apple Music is being used so we may improve it. For example, this information can help us pick the music, videos and artist posts that we show you in For You, Radio, and Connect. It also allows us to make other recommendations to you, that reflect your tastes, pay royalties and prevent or take action against activities that are, or may be, in breach of the Apple Media Services Terms and Conditions or applicable law.

Wednesday, March 28, 2018

Third Party Keyboards & Privacy Iphone X

Third Party Keyboards provide an alternative way to input keyboard data. These keyboards can access all of the data you type, including bank account and credit card numbers, street addresses, as well as other personal and sensitive information. These keyboards may also access nearby text or data, which is useful for improving autocorrect functionality.

If you enable Full Access, developers are permitted to access, collect and transmit the data you type. In addition, if the third party application containing the keyboard has your permission to access location, photos, or other personal data, the keyboard can also collect and transmit that information to the keyboard developer’s servers. If you disable Full Access for a third party keyboard, and then re-enable it, the keyboard’s developer may be able to access, collect and transmit what was typed while the network access was disabled.

If you do not enable Full Access, developers are not permitted to collect and transmit the data you type. Any unauthorized collection or transmission of this data without your permission would be a violation of their developer agreement. Furthermore, there are also technical limitations in effect to prevent unauthorized access.  Any attempt to defeat these limitations would also be a violation of their developer agreement.

You may choose to disable a third party keyboard at any time. To do so, open Settings, tap Keyboards, and remove the keyboard from the Keyboard list.

If you use a third party keyboard, you are subject to the keyboard developer’s terms, privacy policy and practices. You should review the terms, privacy policies and practices of such keyboard apps and services to understand how they use your data and other information prior to use.

What is “Do Not Disturb while driving on Iphone X ”?

What is “Do Not Disturb while driving”?
When “Do Not Disturb while driving” is active, it helps you stay focused on the road:

Text messages are silenced and don’t appear onscreen. By default, iPhone sends an auto-reply, which you can customize. When someone responds to your auto-reply with the message “Urgent,” all subsequent texts from that person come through for the remainder of your drive.
Notifications are silenced, except for emergency alerts, timers, and alarms.
Phone calls are allowed only when your iPhone is connected to your car’s Bluetooth system or a hands-free accessory, or you use the Do Not Disturb settings to allow some calls.
Siri reads replies aloud, so you don’t have to look at your iPhone (the screen stays dark).

Turn on “Do Not Disturb while driving”
If iPhone detects you might have driven a vehicle before you set up “Do Not Disturb while driving,” iPhone asks if you want to turn it on. Otherwise, to set it up, follow these instructions:
Go to Settings > Do Not Disturb > Activate, then choose an option:

Automatically: “Do Not Disturb while driving” activates when iPhone senses you might be driving. If it becomes active when you’re not driving (if you’re a passenger in a vehicle, for example), tap the Do Not Disturb notification on the Lock screen, then tap I’m Not Driving.
Manually: You activate “Do Not Disturb while driving” from Control Center. To add the option to Control Center, Go to Settings > Control Center > Customize Controls, then tap + next to Do Not Disturb While Driving.
When Connected to Car Bluetooth: This option activates “Do Not Disturb while driving” when your iPhone is paired using Bluetooth.

If your car supports CarPlay and your iPhone is connected, Do Not Disturb while driving isn’t activated. Instead, CarPlay uses your car’s built-in display to help you stay focused on the road.
Allow some calls
If your car doesn’t have Bluetooth, you can allow some calls to go through.

Allow a second call from the same person within 3 minutes: Go to Settings > Do Not Disturb and turn on Repeated Calls.
Allow calls from your Favorites or everyone: Go to Settings > Do Not Disturb > Allow Calls From.

Create a custom auto-reply text message
To change the auto-reply message (“I’m driving with Do Not Disturb While Driving turned on. I’ll see your message when I get where I’m going”), go to Settings > Do Not Disturb > Auto-Reply, then tap the message.
By default, your auto-reply is sent to your Favorites. To change who receives the auto-reply or to turn it off, go to Settings > Do Not Disturb > Auto-Reply To, then select a group:

Recents: Sends an auto-reply to anyone you sent a message to in the previous two days, even if they’re not in your Contacts.
All Contacts: Sends a message to any of your Contacts.
No One: Turns off auto-reply.

About Do Not Disturb and privacy
“Do Not Disturb while driving” uses Location Services to help determine if you might be driving or if you’re near your home, work, or a predicted destination. The location data Apple collects for these purposes doesn’t personally identify you. To turn off Location Services for “Do Not Disturb while driving,” go to Settings > Privacy > Location Services > System Services, then turn off Location-Based Alerts.

Tuesday, March 27, 2018

Certificate Trust setting for Iphone X

Blocking Trust for WoSign CA Free SSL Certificate G2

Certificate Authority WoSign experienced multiple control failures in their certificate issuance processes for the WoSign CA Free SSL Certificate G2 intermediate CA. Although no WoSign root is in the list of Apple trusted roots, this intermediate CA used cross-signed certificate relationships with StartCom and Comodo to establish trust on Apple products.
In light of these findings, we took action to protect users in a security update. Apple products no longer trust the WoSign CA Free SSL Certificate G2 intermediate CA.
To avoid disruption to existing WoSign certificate holders and to allow their transition to trusted roots, Apple products trust individual existing certificates that were issued from this intermediate CA and published to public Certificate Transparency log servers by 2016-09-19. They will continue to be trusted until they expire, are revoked, or are untrusted at Apple’s discretion.
As the investigation progresses, we will take further action on WoSign/StartCom trust anchors in Apple products as needed to protect users.
Further steps for WoSign
After further investigation, we have concluded that in addition to multiple control failures in the operation of the WoSign certificate authority (CA), WoSign did not disclose the acquisition of StartCom.
We are taking further actions to protect users in an upcoming security update. Apple products will block certificates from WoSign and StartCom root CAs if the "Not Before" date is on or after 1 Dec 2016 00:00:00 GMT/UTC.

When you use Emergency SOS On Iphone X

When you use Emergency SOS, your device will attempt to call emergency services. To allow the dispatcher to assist you, this call may include your location, regardless of whether you enable Location Services. Once the call ends, you can choose to notify your emergency contacts with a message that says you have called emergency services. This message also includes your current location. You can manage your emergency contacts by editing your Medical ID in the Health app on iPhone.

For a limited period of time, your device will send updates to your emergency contacts as your location changes. You’ll receive a notification when this happens. When you use Emergency SOS on your Apple Watch you may stop these updates by selecting Stop Sharing in the notification on your Apple Watch. When you use Emergency SOS on your iPhone you may stop these updates by tapping the status bar on your iPhone and selecting Stop Sharing Emergency Location.

If Location Services is disabled, it will be temporarily enabled in order to notify your emergency contacts with your location. If you don’t want to send your location to your emergency contacts, open Settings on your iPhone, tap Privacy, tap Location Services, tap System Services, and turn off Emergency SOS

Monday, March 26, 2018

សេរីនិយមអង់គ្លេសនៅសតវត្សទី១៧





                                                សេចក្តីផ្តើម

       ក្នុងការសិក្សាប្រធានបទខាងលើ ក្រុមយើងខ្ងុំ​យល់ថា សេរីនិយមអង់គ្លេសនៅសតវត្សទី១៧  បានលើកអ្នកនិពន្ធពីរូបមកសិក្សា គឺ លោក គូម៉ា ហុក នឹង លោក ភ្យរ ឡុក ។ សេរិនិយមជាទស្សនវិទូមួយ ដែលលូ តលាស់ចាប់ពីសតវត្សទី១៧ នៅអឺរ៉ុបហើយវាផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើបុគ្គលិក ។ ហើយសេរីនិយមស្ថិតលើគំនិតដែលឲ្យតួនាទីធំទៅលើរដ្ឋ ។

                                                    ជំពូកទី២
សេរីនិយមអង់គ្លេសនៅសតវត្សទី១៧

          យើងលើកយកអ្នកនិពន្ធពីររូបមកធ្វើការសិក្សា គឺ លោក ហុប (Hobbes) និងលោកឡុក (Locke)សេរីនិយមជាទស្សនវិជ្ជាមួយដែលលូតលាស់ចាប់ពីសតវត្សទី ១៦ នៅ អឺរ៉ុប។​ សេរីនិយមជា ទស្សនវិជ្ជាដែលផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើបុគ្គល។ សេរីនិយម ស្ថិតនៅលើគំនិត ដែលមិនឲ្យតួនាទី ធំទៅលើរដ្ឋ។ រដ្ឋមានតួនាទីផ្តល់សេរីភាពដល់បុគ្គល ទាំងនៅក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច ទាំងនៅក្នុងវិស័យ        នយោបាយ។
          នៅក្នុងបញ្ហាការកកើតសង្គមក្តី ការកកើតរដ្ឋក្តី ព្រមទាំងការទំនាក់ទំនងរវាងបុគ្គល និងរដ្ឋក្តី ហុក និង​ឡុក មានទស្សនៈផ្ទុយគ្នា មួយឲ្យតួនាទីរដ្ឋជាធំ ជារដ្ឋផ្តាច់ការមួយទៀតឲ្យតួនាទីរដ្ឋជារដ្ឋសេរី គឺរដ្ឋ   ផ្តល់តួនាទីធំចំពោះបុគ្គល ។



                                                      ផ្នែកទី១-                                                                           ​​​​​                        ​​   លោក តូម៉ា ហុប (Thomas Hobbes) ១៥៨៨-១៦៧៩
          ហុកកើតមកមិនគ្រប់ខែទេ ពីម្តាយដែលមានការភ័យខ្លាច នៅពេលដែលកងនាវាចរ អាមាដា ឈ្មោះ “មិនចេះចាញ់” (Invincible) របស់ស្តេដអស្ប៉ាញ ឈ្មោះហ្វីលីបទី២ ប្រឆាំងនឹងប្រទេសអង់គ្លេស នៅឆ្នាំ១៥៨៨ ដើម្បីទម្លាក់រាជ្យអេលីស្យាបែតទី១ ។ ទោះបីកងនាវាចរនោះត្រូវចាញ់ល្បិចរបស់អង់គ្លេសក្តី ក៏នៅធ្វើឲ្យ ហុប ចម្លងពីម្តាយនូវការភ័យខ្លាចមួយជាប់ជាប្រចាំជីវិត ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ហុប ធ្លាប់បាន ឃើញការកាប់សម្លាប់មនុស្សនៅប្រទេសអង់គ្លេស ក៏ដូចជានៅប្រទេសបារាំងដែលគាត់ធ្លាប់រស់នៅ ហើយ ដែលគាត់តែងគេចវេស រត់ទៅជ្រកការពារខ្លួនចៀសចេញឲ្យឆ្ងាយពីអ្នកកាន់អំណាច ។​ នេះជាមូលហេតុ​ផ្សេងទៀត ដែលធ្វើឲ្យគាត់ចេះតែមានការភ័យខ្លាច ពេលក្រោយៗមកទៀត ។ ហុប ចង់ផ្តល់សម្រាប់ មនុស្សនូវសន្តិភាព។ សេចក្តីប្រាថ្នាតែមួយគត់របស់គាត់ គឺការចង់បានការធានាឲ្យមានភាពសុខសាន្ត និងការរួបរួមគ្នាតែប៉ុណ្ណោះ។ ក៏ប៉ុន្តែ មិនមានលទ្ធភាពណាមួយដែលអាចផ្តល់នូវសន្តិភាពនេះបានទេ ដរាបណានៅមានការប្រឆាំងតទល់គ្នា រវាងនយោបាយ និងសាសនានោះ ។​
          ហុប បានប្រឹងប្រែងរកច្រកចេញឲ្យផុតពីការភ័យខ្លាចរបស់គាត់ ដោយដាក់បុគ្គលរបស់ខ្លួនឲ្យ​ស្ថិតនៅក្រោមការគាំពារ ផ្តាច់ការនិយមមួយ ដោយប្រគល់អំណាចទាំងអស់ដល់ព្រះមហាក្សត្រ តែជាព្រះ មហាក្សត្រដែលធានាបានឲ្យមានសន្តិភាព និងភាពសុខសាន្ត ។​ គំនិតនេះគឺឃើញមាននៅក្នុងស្នាដៃទី១ របស់គាត់ ឈ្មោះ Les elements du droit naturel et politique (១៦៤០) សរសេរនៅពេលគាត់មាន អាយុ ៥ឆ្នាំ ។ ពីរឆ្នាំក្រោយ គាត់សរសេរសៀវភៅមួយទៀត ឈ្មោះ de cive នៅចុងក្រោយ​ Le leviathan (ឆ្នាំ ១៦៥០) ។ ​
          ដោយសារភាពភ័យខ្លាច ហុបក្លាយទៅជាអ្នករដ្ឋនិយមដ៏ខ្លាំងក្លាបំផុត ។ គាត់រត់រកការសង្គ្រោះ របស់គាត់ ដោយបន្ថយតួនាទីបុគ្គលខ្លួនឯងទាំងអស់ ។ ប៉ុន្តែការចុះចាញ់នេះមិនបានធ្វើឲ្យមូលដ្ឋានគំនិត របស់គាត់ផ្លាស់ប្តូរទេ ។​
          ហុបក៏មិនខុសពីអ្នកនិពន្ធដទៃទៀត របស់សាលាច្បាប់ធម្មជាតិ និងសាលាច្បាប់អន្តរជាតិដែរ គឺ គាត់ខិតខំស្រាវជ្រាវរកឃើញមូលដ្ឋាន ជាគ្រឹះរបស់អំណាច និងល័ក្ខខ័ណ្ឌរបស់វា តាមការវិភាគរកមូល ហេតុដែលនាំឲ្យមនុស្សសុខចិត្ត សុខកាយ មកផ្តុំគ្នារួមរស់ជាមួយគ្នាក្នុងសង្គម ដោយការធ្វើកិច្ចសន្យា សង្គម “contrat social” ។
          ចំពោះបញ្ហាដែលទាក់ទងទៅនឹងកិច្ចសន្យាសង្គម ឬ កតិកាសញ្ញាសង្គម (pacte social) នេះ មានអ្នកនិពន្ធបីរូបសំខាន់ដែលបង្ហាញហេតុផលប្លែកៗពីគ្នា គឺ ហុប ឡុក និង រុស្យូ ។​
          ចំពោះហុបគាត់មានទស្សនៈយល់ឃើញថា ជំរៅធម្មជាតិរបស់មនុស្ស គឺអត្ថទត្ថភាព អត្មានិយម មិនមានការចង់រស់នៅជាមួយអ្នកដទៃឡើយ ។ កាលណាមនុស្សរត់ដើម្បីរស់នៅក្នុងសហគមន៍ គឺមិនមែនដោយសារគេចង់បានការរីកលូតលាស់របស់គេទេ តែគឺដើម្បីផលប្រយោជន៍របស់គេតែម្យ៉ាងតែ ប៉ុណ្ណោះ ។ សង្គមកើតឡើងពីការខ្លាច រវាងមនុស្ស និង មនុស្ស មិនមែនដោយសារការស្វាគមន៍រកគ្នាទៅវិញទៅមកនោះទេ ។ សភាពធម្មជាតិ (état de nature) ដែលមនុស្សរស់នៅមុននឹងមកចុះចូលរស់នៅ ជាមួយគ្នានោះ ជាសភាពមួយប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ និងការវិនាស។ ក្នុងសភាពធម្មជាតិ មនុស្សធ្វើអ្វីទៅ តាមតែសភាវគតិ និងទៅតាមចំណង់របស់គេ ។ មនុស្សប្រៀបបាននិងម៉ាស៊ីន ដែលមានគ្រឿងយន្ត ជាសភាវគតិ រក្សាខ្លួនឯង ហើយពោរពេញទៅដោយអត្គទត្ថភាព និង ចំណង់ ។​ ហុប បាននិយាយថា “មនុស្ស ជាឆ្កែកចចកសម្រាប់មនុស្សគ្នាឯង” (L’ home est un loup pour l’homme) ។​ មានន័យថា មនុស្ស នៅក្នុងសភាពធម្មជាតិ តែងច្បាំងគ្នា ប្រឆាំងគ្នាឯងផង និងប្រឆាំងអ្នកដទៃនៅក្នុងក្រុមផ្សេងៗទៀតផង។ ដោយសារមនុស្សមានសិទ្ធិស្មើគ្នា ចំពោះអ្វីដែលមាន គេក៏ណ្តើមគ្នាយកអ្វីដែលមានដូចៗគ្នា ។ គេមាន គំនិតបំផ្លិចបំផ្លាញគ្នាទៅវិញទៅមក។ គេទាំងអស់គ្នា រៀងៗខ្លួន ជាប្រភពនៃគ្រោះថ្នាក់ និង ការភ័យខ្លាច នៅក្នុងសភាពធម្មជាតិ មានតែសង្គ្រាមជាអចិន្ត្រៃយ៍ មានតែអសន្តិសុខ ដែលមនុស្សខ្លយតែងជាអ្នករង គ្រោះរបស់អ្នកខ្លាំងជាងខ្លួន ឬ របស់អ្នកដែលមានល្បិចជាងខ្លួន ។ ច្បាប់ធម្មជាតិក្នុងគោលការណ៍របស់ វា មានលក្ខណៈជាអត្តទត្ថភាព ។ ប៉ុន្តែ    នៅក្នុងសភាពធម្មជាតិ បញ្ហារបស់ច្បាប់ធម្មជាតិមិនមែនជាកាត ព្វកិច្ចត្រូវគោរពទេ ។ ល្គិកណាគេមិនប្រាកដថា អ្នកដទៃបានបំពេញកិច្ចសន្យារបស់គេ ហើយយើងធ្វើតែ យើង នោះប្រាកដជាគ្មានបានប្រយោជន៍អ្វីឡើយ ។ ផលប្រយោជន៍តែមួយគត់គឺ ត្រូវចេញពីសភាពធម្ម ជាតិ ដើម្បីមករស់នៅក្នុងសង្គមវិញ ។
មានតែរដ្ឋតែមួយប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចការពារបុគ្គលបាន
          មនុស្សមករូបរួមគ្នា ជាចំនួនច្រើនឥតគណនា ដើម្បីបង្កើតសម្ពន្ធភាពមួយសំរាប់ធានាប្រឆាំងនឹង អសន្តិសុខ ដែលតែងយាយីគេកាលគេរស់នៅក្នុងសភាពធម្មជាតិ ។ ការរួបរួមគ្នានេះបង្កើតបានជារដ្ឋ ។ ដូច្នេះនៅពេលដែលមនុស្សបោះបង់ចោលការរស់នៅក្នុងសភាពធម្មជាតិ ទើបកើតមានឡើងនូវច្បាប់ ទម្លាប់ ។ គឺមានតែរដ្ឋប៉ុណ្ណោះ ដែលបានបង្កើតអោយមានអ្វីជារបស់ខ្ញុំ អ្វីជារបស់អ្នក ហើយបង្ខំឲ្យមានការគោរពកម្មសិទ្ធិអ្នកដទៃ ។
          រដ្ឋកើតឡើងដើម្បីធ្វើឲ្យមានសន្តិភាព ដូច្នេះមនុស្សរស់នៅក្នុងរដ្ឋ ត្រូវលះបង់សិទ្ធិឥតព្រំដែនរបស់ ខ្លួនដេលមានជាប់ជាមួយនឹងសភាពធម្មជាតិទាំងអស់ ឬមួយផ្នែកដើម្បីប្តូរយកអ្វីផ្សេងទៀត ។ មនុស្ស សម្រេចបញ្ចប់សភាពអសន្តិសុខ ដែលមាននៅក្នុងសភាពធម្មជាតិ ដោយចុះកិច្ចសន្យាជាមួយគ្នា ពីព្រោះ គឺជាមធ្យោបាយតែមួយគត់ ដែលអាចរក្សាសន្តិភាពបាន ។ ប៉ុន្តែរដ្ឋអាចកើតឡើងមានបាន ទាល់តែមាន ការរួបរួមគ្នាមួយ មិនមែនមានត្រឹមតែការព្រមព្រៀងគ្នាមួយទេ ។ មនុស្សត្រូវឈប់រស់នៅជាបុគ្គលរៀងៗ ខ្លួន ឯករាជ្យ ដោយឡែកៗ ដោយបង្កើតអោយមានឆន្ទៈតែមួយ ។ ដូច្នេះ មនុស្សត្រូវលះបង់ឆន្ទៈ និងសិទ្ធិ របស់គេម្នាក់ៗ ដែលមាននៅក្នុងដៃ ។ អំណាចទាំងអស់ត្រូវប្រគល់ទៅឲ្យរដ្ឋ ដោយព្រមលះបង់មិនប្រឆាំង មិនប្រែក្រឡាស់សំដីចំពោះអ្វីដែលកេបានផ្ទេរទៅឲ្យបុគ្គលម្នាក់ ឬច្រើននាក់ដែលនិងត្រូវដឹកនាំ គ្រប់គ្រងពួកគេ។ ការលបងនេះ មិនមានការស្តាយក្រោយទេ ។ នេះជាលក្ខ័ខ័ណ្ឌសំខាន់ សម្រាប់បង្ក បង្កើតអធិបតេយ្យ (souveraineté) ។
          ចំពោះហុប កិច្ចសន្យាដែលមនុស្សព្រមព្រៀងគ្នាចុះនោះ ជាកិច្ចសន្យារវាងមនុស្ស និង មនុស្ស គ្នាឯង មិនមែនជាកិច្ចសន្យាដែលសមាគត (សមាជិក របស់សហគមន៍) ថ្មីធ្វើជាមួយនិងអ្នកដែលខ្លួនប្រគល់អំណាចទាំងអស់ឲ្យទៅនោះទេ ។ ដូច្នេះកិច្ចសន្យាដែល ហុប បាននិយាយនេះ ជាកិច្ចសន្យារបស់ សមាគម (contrat dásso ciation) របស់បុគ្គលទាំងអស់ដែលធ្វើការសម្រេច រួមរស់ជាមួយគ្នា ដើម្បីឲ្យ ឆន្ទៈរបស់គេម្នាក់ៗ ក្លាយជាឆន្ទៈតែមួយ ។ កិច្ចសន្យានេះជាកិច្ចសន្យាចំណុះ (contrat de soumission) ពោលគឺបុគ្គដែលជាសមាជិករបស់សមាគម ចេះស្តាប់បង្គាប់មិនរឹងរូស ។ វាជាកិច្ចសន្យា មួយដែលបុគ្គលលះបង់សិទ្ធិរបស់ខ្លួនទាំងអស់ ដើម្បីប្តូរយកសន្តិសុខផ្ទាល់ខ្លួន និងការពារដល់ទ្រព្យ សម្បត្តិរបស់គេ ។ តាមរយៈ នៃកិច្ចសន្យានេះ បុគ្គលទាំងអស់ត្រូវលះបង់សិទ្ធិរបស់ខ្លួន ដើម្បីអ្នកដែលកាន់អធិបតេយ្យ ទោះបីអ្នកនោះជាព្រះមហាក្សត្រក្តី ឬជាក្រុមប្រឹក្សាណាមួយក្តី ។
          ន័យនៃកិច្ចសន្យា តាមហុប គឺជាការផ្ទេរសិទ្ធិពិតៗ របស់បុគ្គលឲ្យទៅអ្នកកាន់អធិបតេយ្យ មិន មែនជាការបែងចែកសិទ្ធិទេ ហើយអ្នកកាន់អធិបតេយ្យស្ថិតនៅក្រៅកិច្ចសន្យា ។​ គេមិនបានចុះហត្ថលេខា ជាមួយនរណាទាំងអស់ គេគ្មានបានជាប់និងកាតព្វកិច្ចណាមួយឡើយ ។ ចំណុចនេះហើយដែលគេអាច និយាយបានថា ហុប បានទទួលជោគជ័យ ក្នុងការបង្កើតអធិបតេយ្យមួយផ្តាច់ការ ដែលចែកមិនបាន តាមរយៈកិច្ចសន្យានេះ ។ កិច្ចសន្យានេះមិនមែនជាការកំណត់ព្រំដែនទៅលើអំណាចផ្តាច់ការទេ តែវាជា គ្រឹះរបស់អំណាច់ផ្តាច់ការទៅវិញ ។ កិច្ចសន្យានេះ ប្រែជាមិនបានការអ្វីទាំងអស់ បើវាគ្មានបង្កើតឲ្យមាន អំណាចដែលបង្ខិតបង្ខំមួយនោះទេ ។
          សារៈសំខាន់របស់កតិកាសញ្ញានេះ គឺការបង្រួម ពហុភាគ (ហ្វូងមនុស្ស) ឲ្យមកជាឯកភាគ (មនុស្សតែមួយ)។ ហុបបានឲ្យឈ្មោះរដ្ឋរបស់គាត់ថា ឡេវិយ៉ាតង់ (léviathan) ។ ឬ “អាទិទេពដែល​លុះក្នុងសេចក្តីស្លាប់” ។ ឡេវិយ៉ាតង់ ជាសត្វចំឡែក ដកស្រង់ចេញពីគម្ពី បិប (Bible) ដែលនៅលើខ្លួន របស់វាមានហ្វូងមនុស្សតូចៗជាស្អិត ។ សត្វធំចំឡែកនេះមានកាន់ដំបង និងដាវនៅក្នុងដៃ ដែលជា តំណាងអំណាចទាំងពីរ គឺអំណាចសាសនា និងអំណាចអាណាចក្រ ។
          រដ្ឋដែលកើតឡើងដោយសារការរំលាយបញ្ចូលគ្នា នៃបុគ្គលនោះ ជារដ្ឋដែលកាន់កាប់អធិបតេយ្យ ផ្តាច់ការមួយ ។ អធិបតេយ្យផ្តាច់ការនេះស្របគ្នា​និង រាជាធិបតេយ្យផ្តាច់ការ ។ ចំពោះរបបរាជាធិបតេយ្យ ផ្តាច់ការនេះ  ដែលហុបចូលចិត្តជាងរបបដទៃនោះ ជារបបដែលអាចរក្សាសន្តិភាពបាន ដើម្បីរក្សាសន្តិ ភាពនោះបាន ចាំបាច់ត្រូវឲ្យព្រះមហាក្សត្រមានអំណាចពេញលេញ ។ ព្រះមហាក្សត្រមិនស្ថិតនៅក្រោម ច្បាប់ណាផ្សេងទៀតឡើយ ទោះជាច្បាប់ធម្មជាតិក្តី ឬមួយជាច្បាប់សាសនាក្តី ។ ដោយហេតុនេះ អាណា ប្រជារាស្ត្រមិនមានសិទ្ធិជំទាស់ និងអំណាចព្រះមហាក្សត្របានទេ ហើយការណាគេបានប្រតិបត្តិត្រឹមត្រូវ តាមបញ្ជារបស់អំណាចព្រះមហាក្សត្រហើយនោះ គេគ្មានបានប្រព្រឹត្តកំហុសណាមួយទេ ។
          ហុបយល់ឃើញថា នៅក្នុងច្បាប់ក៏ដូចជានៅក្នុងរដ្ឋ មិនត្រូវឲ្យមានលក្ខណៈជាសីលធម៌អ្វីឡើយ។ ឧ. មានតែច្បាប់រដ្ឋប្បវេណីទេ ដែលអាចកំណត់អំពីកំហុស ឬគ្មានកំហុស ។ ដូច្នេះការផិតក្បត់ មិនមែន ជាកំហុសទេ ពីព្រោះវាជាអំពើរំលោភខាងផ្នែកសីលធម៌តែប៉ុណ្ណោះ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយអំណាចហាមមិនឲ្យ មានទំនាក់ទំនងបែបនេះ ទើបច្បាប់រដ្ឋប្បវេណីហាមមិនឲ្យមានដូច្នេះដែរ ។
          ចំពោះលទ្ធិ ដែលនិយាយទាក់ទងទៅនឹងបញ្ហារដ្ឋនេះ ម៉ាខ្យាវែល មិនបានវែកឲ្យដាច់ រវាងរដ្ឋ និង “Le Prince” របស់គាត់ទេ ។ ក្រោយមកទៀត មានអ្នកនិពន្ធដែលធ្វើការញែករដ្ឋ ឲ្យដាច់ពីអ្វីទាំងអស់ ដែលរដ្ឋបានប្រមូលផ្តុំ ។ ការផ្តាច់ចេញពីបុគ្គលដែលរដ្ឋកាន់កាប់នេះ ជាការផ្តល់ឲ្យនូវអំណាចគ្មានព្រំ ដែន ។ អំណាចរបស់រដ្ឋគ្មានព្រំដែន និងផ្តាច់ការនេះ ជាអំណាចដែលហុបចុងបានហើយដែលមានរូប ឡេវិយ៉ាតង់ ជាតំណាងស្រាប់ ។ ហុបទុកដាក់ព្រះមហាក្សត្រថាជាមេសាសនាផង ជាអាទិទេពដែល នៅលើដែនដីនេះផង ។ ព្រះមហាក្សត្រជាអ្នកកាន់អំណាចទាំងពីរ ។ អំណាចសាសនា មិនអាចជាគូប្រឆាំង និងអំណាចព្រះមហាក្សត្របានឡើយ ។ ការគោរពព្រះមហាក្សត្រ មិនមែនជាកាតព្វកិច្ចខាងសាសនាទេ តែជាកាតព្វកិច្ចខាងនយោបាយ ។ សាសនាជាជំនឿ មិនមែនជាវិទ្យាសាស្ត្រ ហើយជំនឿ គ្មានជាប់ទាក់ ទងនិងនយោបាយទេ។
          ចំពោះទស្សនាទានស្តីអំពីអំណាចរបស់ហុប គាត់យល់ថា ច្បាប់ក្តី រដ្ឋក្តី សុទ្ធតែកើតឡើងដោយសារកម្លាំង ។ នៅក្នុងសភាពធម្មជាតិ ការខ្លាចជាមូលហេតុធ្វើឲ្យបាត់សណ្តាប់ធ្នាប់ តែនៅក្នុង សភាពនយោបាយ គឺពេលដែលមនុស្សមករស់នៅក្នុងសង្គម ការខ្លាចជាមូលហេតុធ្វើឲ្យមានសណ្តាប់ ធ្នាប់ទៅវិញ ។ លក្ខណៈរបស់រដ្ឋគឺត្រូវធ្វើឲ្យគេខ្លាចហើយ ក្នុងការកាន់កាប់ រដ្ឋត្រូវមានកម្លាំងបង្ខំ ។ នេះជាបេសកកម្មទាំងពីរ របស់រដ្ឋគឺបេសកកម្មបង្ក្រាបខាងក្នុង និងបេសកកម្មការពារខាងក្រៅ ។ ហេតុនេះ ហើយដែលត្រូវមានកងទ័ពខ្លាំង និង អចិន្ត្រៃយ៍មួយ ។​
          រដ្ឋផ្តាច់ការ គឺមិនមែនរដ្ឋដែលអំណាចព្រះមហាក្សត្រមានលក្ខណៈផ្តាច់ការនោះទេ តែជារដ្ឋដែល មានអំណាចធំជាងគេ មិនរណប ជាពិសេស ជាមួយនិងអំណាចសាសនា ។





   ផ្នែកទី២       លោក ឡុក (Locke) ១៦៣២-១៧០៤
          ឡុកមានទស្សនៈផ្ទុយពីហុប ។ នៅក្នុងវិស័យនយោបាយ ឡុក ខុសពីហុប ព្រោះគេចាត់ទុកគាត់ ថា ជាសាវ័កនៃសេចក្តីត្រាប្រណី ការអត់ឱន ហើយជាបិតារបស់សេរីនិយមទៀតផង ។​
          “អ្វីដែលមានក្នុងគំនិត គឺអ្វីដែលធ្លាប់មានក្នុងពិសោធន៍” នេះជាការអះអាងរបស់ ឡុក នៅក្នុង សៀវភៅជាស្នាដៃធំខាងផ្នែក ទស្សនវិជ្ជា របស់គាត់ឈ្មោះ “L’essai sur l’entendement humain , 1700” ។ ការអះអាងរបស់គាត់នេះ ធ្វើឲ្យយល់បាន ចំពោះទស្សនវិជ្ជានយោបាយរបស់គាត់ ដែលគាត់បានធ្វើការប្រៀបធៀបទៅនឹងរបបរាជានិយមមានព្រំដែនរបស់ “Guillaume d’orange” ក្រោយបដិវត្តន៍ ឆ្នាំ ១៦៨៨ ។​
          នៅក្នុងការបកស្រាយ ស្តីអំពីកិច្ចសន្យាសង្គម ឡុក ខុសពីហុប យល់ឃើញថា សភាពធម្មជាតិជា សភាពមានសន្តិភាព ជាសភាពដែលមនុស្សមានឆន្ទៈល្អ ចេះជួយគ្នាទៅវិញទៅមក មនុស្សមានសេរីភាព និងសមភាព មនុស្សមានវិចារណញាណ ដែលអាចឲ្យគេយល់ពីច្បាប់ធម្មជាតិ ហើយចេះសម្របអាកប្ប​កិរិយារបស់គេជាមួយនិងច្បាប់ធម្មជាតិបាន ។ ដូច្នេះ ក្នុងសភាពធម្មជាតិ ពិតមែនតែមិនទាន់មានកើត សង្គមក៏ពិតមែនតែ ក៏កើតមានគ្រួសារដែលមានជាប់ជាមួយនូវអំណាចជាឪពុកដែរ ។ អំណាចជាឪពុកខុសគ្នាពីអំណាចនយោបាយ ។
          ចំណុចមួយថ្មី ដែលឡុករកឃើញ គឺកម្មសិទ្ធិឯកជនដែលកើតមានមុនការកកើតសង្គម ឬ ការកកើតអំណាចនយោបាយ ។ កម្មសិទ្ធិឯកជនកើតមាននៅក្នុងសភាពធម្មជាតិ ។ ឡុកមានជំនឿស៊ប់ថា បុគ្គលម្នាក់ៗតែងមានចិត្តចង់ការពារខ្លួនឯងផ្ទាល់ និងមានចិត្តសន្តោសគ្នាទៅវិញទៅមក ។
ការខុសគ្នារវាងសភាពធម្មជាតិ និង សភាពសង្គម
          ការខុសគ្នានេះស្ថិតនៅត្រង់ការរំលោភច្បាប់ធម្មជាតិ នៅក្នុងសភាពធម្មជាតិ ហើយការំលោភនេះ មិនមមានការទទួលទណ្ឌកម្មច្បាស់លាស់ទេ ។ ការដាក់ទណ្ឌកម្មមានធ្វើដែរនៅក្នុងសភាពធម្មជាតិ ដែល ធ្វើជារបៀបអានាធិបតេយ្យ ទៅតាមគំនិតផ្តើមរបស់អ្នករងគ្រោះ ឬ របស់ញាតិសន្តានរបស់គេ ឬរបស់មិត្ត ភ័ក្តិរបស់គេ ។ នៅក្នុងសភាពធម្មជាតិ មានតែយុត្តិធម៌ឯកជន (La justice privée) ។
          ដូច្នេះ គឺដោយសារការខ្វះការរៀបចំ ការដាក់ទណ្ឌកម្មចំពោះការរំលោភ នៅក្នុងសភាពធម្មជាតិ និងពុំមានកិច្ចការពារចំពោះបុគ្គល និង ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់គេ នេះហើយដែលជាមូលហេតុថាត្រូវបញ្ចប់របៀបរស់នៅក្នុងសភាពធម្មជាតិ ដើម្បីបញ្ចប់សង្គ្រាមមិនចេះឈប់ឈរ រវាងមនុស្សនិងមនុស្ស ជាបុគ្គល ជាក្រុម និងដើម្បីការពារជីវិតបុគ្គលនោះផង ។ ឡុកនឹកគិតទៅដល់ដីថ្មីដ៏ធំទូលាយរបស់អាមេរិក ដែលគេ អាចយកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិបាន ។ ឡុកសង្ឃឹមថា សភាពធម្មជាតិ ជាសភាពមួយដែលអាចទ្រាំទ្របាន ។​
          មានកត្តាមួយទៀតដែលជាធាតុមួយក្នុងការបង្កបង្កើតសង្គមសេរ គឺការប្រើប្រាស់រូបិយវត្ថុ ។ ដោយសារមនុស្សបង្កើតរូបីយវត្ថុនេះ ដើម្បីគិតទៅបង្កើនកម្មសិទ្ធិ លើសពីសេចក្តីត្រូវការរបស់ខ្លួន ខុសកាលពីនៅក្នុងសភាពធម្មុជាតិ ដែលមនុស្សរស់នៅតាមកម្រិតនៃសេចក្តីត្រូវការ សម្រាប់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ ។ មនុស្សមិនមានលទ្ធភាព និងផលប្រយោជនរក្សាអ្វីដេលលើសពីការប្រើប្រាស់របស់ខ្លួនឡើយ ។ នៅពេល ដែលមានការប្រើរូបិយវត្ថុ ការសន្សំនិងការប្រមូលប្រាក់ទុក អាចធ្វើទៅកើត ។ ដូច្នេះ ធ្វើឲ្យមានវិសមភាព កាន់តែធំជាងកាលពីមុន ។ នៅពេលនោះ មនុស្សមិនអាចរស់នៅក្នុងសុខសន្តិភាពបានទេ ប្រសិនបើទ្រព្យសម្បត្តិ ដែលគេរកបាន មិនត្រូវបានការពារដោយការរៀបចំពេញលេញណាមួយទេនោះ ។ ការ រៀបចំនេះសំដៅដល់ការរៀបចំនយោបាយនេះឯង ។​
          គេអាចនិយាយម្យ៉ាងទៀតថា មនុស្សមានផលប្រយោជន៍ ចាកចេញ ពិសភាពធម្មជាតិ គឺដោយសារគេមានបញ្ហាសន្តិសុខ បញ្ហាចាញ់ប្រៀប ហើយគេទាំងអស់គ្នាតែងគិតថា គេនិងបានស្រួលជាង នេះ ប្រសិនបើមានច្បាប់ជាធរមាន មានចៅក្រមសម្រាប់បកស្រាយច្បាប់ទាំងនោះ និងមានអំណាច ប្រតិបត្តិមួយសម្រាប់អនុវត្តច្បាប់នោះផង។
          ចក្ខុវិស័យរបស់ឡុក មិនមានលក្ខណៈទុទិដ្ឋិនិយមទេ ពីព្រោះគាត់មានជំនឿថា ការដែលមនុស្ស មានផលប្រយោជន៍ក្នុងការធ្វើខ្លួនគេឲ្យមានបាននោះមិនមែនជារឿងមួយប្រឆាំងនិងសង្គមឡើយ ពីព្រោះ  “ជោគជ័យខាងសម្ភារៈ របស់ឯកជន និងបង្កើនឲ្យមានសុខមាលភាពសាធារណ” (Harold Laski) ។
          សភាពធម្មជាតិជាសភាពមួយដែលខ្វះខាត ៖ ខ្វះច្បាប់កំណត់ និងប្រកាសឲ្យប្រើសម្រាប់មនុស្ស ទាំងអស់គ្នា ដើម្បីដោះស្រាយទំនាស់ ខ្វះអំណាចតុលាការមួយសម្រាប់ រាំងស្កាត់កុំឲ្យមានការសងសឹក ដែលម្នាក់ៗត្រូវធ្វើជាកូនក្តីផង និងធ្វើជាចៅក្រមផង ។ ប្រព័ន្ធរស់នៅក្នុងសភាពធម្មជាតិ មិនអាចស្ថិតនៅ បាន ដូច្នេះ ត្រូវផ្តុំគ្នាជាសហគមន៍ ជារដ្ឋ ។
          សភាពធម្មជាតិផ្តល់កម្មសិទ្ធិដល់មនុស្ស តែកម្មសិទ្ធិរបស់មនុស្សមិនអាចរក្សាទុកបានល្អទេ បើ គ្មានសង្គម គ្មានរដ្ឋទេនោះ ។ ធម្មជាតិជាអ្នកបង្កើតឲ្យមានកម្មសិទ្ធិ ហើយសង្គមជាអ្នកថែរក្សា ជាអ្នកជួយ សម្រួលស្ថានភាព ដល់កម្មសិទ្ធិទាំងនោះ ។​
          បញ្ញតិស្តីអំពីសភាពធម្មជាតិនេះ មានសារៈសំខាន់ណាស់ ចំពោះ ឡុក ពីព្រោះថា សេរីភាពដែល ជាទ្រព្យដ៏ពិសិដ្ឋរបស់មនុស្សនោះ ក៏កើតមានពីធម្មជាតិដែរ ។ គឺដោយសារមានសេរភាពនេះហើយ ដែល ធ្វើឲ្យមនុស្សមានសិទ្ធិជាប់មកជាមួយនិងខ្លួនគេដែរ ។ សង្គមគ្រាន់តែផ្តល់ជាកម្លាំងដល់សិទ្ធិដែលមានពីធម្មជាតិតែប៉ុណ្ណោះ ។ ធម្មជាតិជាទីកន្លែងដែលមនុស្សមានសិទ្ធិស្មើៗគ្នា ។​ ព្រះអាទិទេព បានបង្កើត មនុស្សមកស្មើៗគ្នា ។ គំនិតរបស់ឡុកនេះ ឃើញមានចារនៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសឯករាជ្យរបស់អាមេរិក ។​
          មនុស្សមានវិចារណញ្ញាណ ដែលអាចបង្ខំឲ្យគេមានករណីយកិច្ចជាច្រើន ហើយករណីយកិច្ចមុន គេបង្អស់ គឺការរក្សាអាត្មាខ្លួនឯងផ្ទាល់ ។ បើការរក្សាអាត្មាខ្លួនឯងផ្ទាល់ជាករណីយកិច្ច នោះក៏មានន័យថា មនុស្សម្នាក់ៗមានសិទ្ធិលើខ្លួនគេផ្ទាល់ គេជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិរបស់បុគ្គលគេ ។ ពីធម្មជាតិ គេមានខ្លួនគេជាប់ ជាមួយនិងកម្លាំងការងារ ។​ ដូច្នេះ អ្វីដែលចេញពីកម្លាំងការងាររបស់គេក៏ជាកម្មសិទ្ធិរបស់គេដែរ ។ នេះជា គោលការណ៍មួយសំខាន់ដែលឃើញមានក្នុងសេដ្ឋកិច្ចសេរីនិយម ស្តីអំពីការយកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិ តាមរយៈ ការងារ។
          វាមានហេតុផលបីយ៉ាង ដែលចេញពីលទ្ធិស្តីអំពីកម្មសិទ្ធិលើរូបកាយ និងផ្លែផ្កាដែលចេញពីការងារ
ទី១       ការចូលមកធ្វើជារបស់ខ្លួន វាត្រឹមត្រូវពីធម្មជាតិ ពីព្រោះ គេជាម្ចាស់លើបុគ្គលគេ និងរូបកាយគេ ហើយអ្វីដែលចេញពីរូបកាយគេ ក៏ជាមរតកដែលអាចបន្តបាន ។​
ទី២      ការចេញពីសភាពធម្មជាតិ មិនមែនជាការចាំបាច់ដាច់ខាតនោះទេ តែការចូលមករស់នៅក្នុង សភាពជាសង្គម វាមានការធានាមួយខ្ពស់ជាង ។ សង្គមមួយដែលមិនមានគោលដៅ សម្រាប់ ថែរក្សាកម្មសិទ្ធិ ក៏មិនអាចមានឈ្មោះថាសង្គមដែរ។ សារៈសំខាន់របស់សង្គម គឺជាការការពារ កម្ម សិទ្ធិ ។​
ទី៣      មានតែកិច្ចព្រមព្រៀងដោយស្ម័គ្រចិត្ត រវាងបុគ្គលជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ ពោលគឺកិច្ចព្រមព្រៀងសំដៅធានាដល់កម្មសិទ្ធិ ដែលអាចបង្កើតបានជាសង្គមនយោបាយនោះ ។​
អ្វីដែលហៅថាសង្គម?
          សង្គមជាសមាគមរបស់អ្នកមានកម្មសិទ្ធិ ដែលចង់បានមធ្យោបាយដែលមានប្រសិទ្ធិភាព (តុលា​ការរួមមួយ និងប៉ូលីសមួយ) ដើម្បីថែរក្សាកម្មសិទ្ធិដែលគេរកបាន សមស្របទៅនិងច្បាប់ធម្មជាតិ ។ នៅក្នុងន័យនេះរដ្ឋគ្រាន់តែជាឧបករណ៍បំរើឲ្យកម្មសិទ្ធិតែប៉ុណ្ណោះ ។ រដ្ឋជាអ្នកធានារ៉ាប់រង មុខងារខាងប៉ូលីស និងតុលាការ ដែលកាលមុនស្ថិតនៅក្នុងកណ្តាប់ដៃរបស់បុគ្គល ។ នៅក្នុងសង្គមនយោបាយ ម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ ម្នាក់ៗក៏ជាពលរដ្ឋផងដែរ ។​
                                  ទស្សនាទានស្តីអំពីអំណាច និង រដ្ឋ
          រដ្ឋរបស់ ឡុក គឺជារដ្ឋសេរី (l’etat libéral) ដែលមានតួនាទីតែម្យ៉ាង គឺដាក់ទណ្ឌកម្ម ដល់អ្នក រំលោភច្បាប់ ។ ក្រៅពីនេះរដ្ឋមានតួនាទីតិចបំផុត ។ ទស្សនាទានសេរីស្តីអំពីរដ្ឋរបស់ឡុកនេះ សម័យ ក្រោយមក គេឲ្យឈ្មោះថា “រដ្ឋអាវុធហត្ថ” (l’etat-gendarme) ។ ពាក្យ                សម័យថ្មី គេឲ្យឈ្មោះថារដ្ឋ សមស្គនិយម (Etat totalitaire) ឬរដ្ឋអតិបរមា “Etat maxima litaire” ចំពោះរដ្ឋដែលបុគ្គលរស់នៅក្នុងរដ្ឋ នោះលះបង់អ្វីទាំងអស់ដល់រដ្ឋ (រដ្ឋរបស់ហុប) ។ ចំណែករដ្ឋ អប្បបរមា “Etat minimalitaire” ជារដ្ឋដែលបុគ្គលប្រគល់ឲ្យរដ្ឋការពារតែសិទ្ធិរបស់គេតែប៉ុណ្ណោះ (រដ្ឋរបស់ឡុក) ។
          រដ្ឋរបស់ឡុក ជារដ្ឋមានព្រំដែន (Etat limité) ខុសពីរដ្ឋផ្តាច់ការ (Etat absolu) ។ ក្នុងរដ្ឋមានព្រំដែននេះ អំណាចមានការបែងចែក ។ ដូច្នេះហើយបានជាគេទុកឡុកថា ជាអ្នកទ្រឹស្តីសម័យថ្មីមួយរូប ដែលបានធ្វើការបែងចែកអំណាច ឬយ៉ាងហោចណាស់ ក៏បានធ្វើការវែកញែកអំណាចដែរ (distinction des pouvoirs) ។ ឡុកវែកញែកអំណាចជា បី ៖
          ក-អំណាចនីតិបញ្ញតិ ជាអំណាចមិនជាប់លាប់ ពីព្រោះ វាមិនចាំបាច់ធ្វើច្បាប់ជានិច្ចកាលនោះទេ អំណាចនីតិបញ្ញត្តិនេះ ត្រូវកាន់កាប់ដោយសភាមួយដែលប្រជុំគ្នាតាមកាលវេលា ។ សភានេះមិនប្រតិបត្តិ ច្បាប់ទេ ។​
          ខ-អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ ជាអំណាចជាប់លាប់ ពីព្រោះវាជាការចាំបាច់ដែលត្រូវប្រតិបត្តិច្បាប់នោះ អំណាចនីតិប្រតិបត្តិនេះត្រូវកាន់កាប់ ដោយអង្គការផ្សេងពីអង្គការដែលកាន់អំណាចនីតិបញ្ញត្តិ ។​
          គ-អំណាចសហព័ន្ធ (Pouvoir fédératif) ឬអំណាចដឹកនាំទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ ចុះសន្ធិសញ្ញា ប្រកាសសង្គ្រាម ឬសន្តិភាព ។ អំណាចនេះកាន់កាប់ដោយអ្នកកាន់អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ ។​
          ជាមួយគ្នានេះដែរ ឡុកបានដាក់ចុះនូវវិធានការពីទៀតសម្រាប់បង្ក្រាប់បន្ថែមទស្សនាទាននេះគឺៈ
          ១-ការបែងចែកសាសនា និងរដ្ឋឲ្យដាច់ពីគ្នា រវាងអំណាចសាសនា និងអំណាចនយោបាយ ។​
          ២-គឺការរក្សាសិទ្ធិតស៊ូចំពោះការគាបសង្កត់ ។ ឡុកនិយាយថា “ការបះបោរមានសារៈសំខាន់ណាស់ ប្រសិនបើរដ្ឋមិនបានបំពេញករណីយកិច្ចរបស់ខ្លួនទេនោះ” 

                                                       &&&



                                              សេចក្តីសន្និដ្ឋាន

    សៀវភៅគំនិតនយោបាយ ជាសៀវភៅមួយដែលចង់ឲ្យមនុស្សគ្រប់រូបត្រូវតែសិក្សាស្វែងយល់ដើម្បីដឹងកាន់តែច្បាស់នៅក្នុងសង្គមរស់នៅ ។ ក្នុងការសិក្សាប្រធានបទ សេរីនិយមអង់គ្លេសនៅសតវត្សទី១៧ យើងឃើញមានតួអង្អពីសំខាន់ គឺ លោក គូម៉ា ហុក និងលោក ឡុក ពួកគាត់មានគំនិតពីរផ្សេង ។




                                                ឯកសារយោង

     õ ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ គំនិតនយោបាយ រៀបរៀងដោយ
           Fគង់ ភិរុណនិង លី  គឹមសុខ ១៩៩៦ (ភ្នំពេញ)វគ្គសិក្រឹតការមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ សាលា         ​​           ភមិន្ទរដ្ឋបាល ។